H ιδέα-πρόταση για δημιουργία του Ecomuseum της Ρόδου, ως το ταξίδι στο χώρο και το χρόνο, στο περιβάλλον της Ρόδου.

Η πρόταση μας αυτή, αναφέρεται στην ιδέα της δημιουργίας ενός ανοικτού μουσείου φύσης, του ECOMUSEUM of Rodos, όπως χαρακτηριστικά προτείνουμε να ονομαστεί, στην ενδοχώρα της κεντροανατολικής Ρόδου.

Η ιδέα για την δημιουργία του ECOMUSEUM Rodos, έχει κατατεθεί ως πρόταση στο 1ο Τοπικό Συνέδριο Ρόδου για τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού, -πραγματοποιήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2008 στην Ρόδο- από τον οικονομολόγο κ. Δημήτρη Κούκουλα, εκ μέρους του Μουσείου Αγροτικής Πολιτιστικής και Λαογραφικής Κληρονομιάς Ρόδου. Μίας τοπικής δράσης πολιτών, που έχει ως στόχο της την πληροφόρηση και ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινωνίας, στην αειφόρο διαχείριση του περιβάλλοντος και των φυσικών και πολιτισμικών πόρων του νησιού.

Το έργο Ecomuseum Rodos
Το έργο-πρόγραμμα έχει ως στόχο να προάγει την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του πληθυσμού του νησιού, ως προς τη σημασία και την προστιθέμενη αξία των φυσικών και πολιτισμικών πόρων της περιοχής των ημιορεινών κοινοτήτων της κεντροανατολικής Ρόδου, τόσο ως ελεύθερου φυσικού αγαθού, όσο και ως οικονομικού πόρου. Πιο συγκεκριμένα το πρόγραμμα θα έχει τη μορφή δικτύου διαδρομών στο φυσικό περιβάλλον, μέσα από τις οποίες ο επισκέπτης θα έχει τη δυνατότητα να γνωρίσει το οικοσύστημα και την πολιτιστική ταυτότητα και κληρονομιά, της περιοχής αυτής. Συνεπώς, η προσέγγιση έχει διπλή δράση: Να αφυπνίσει το οικολογικό αίσθημα του κοινού, αλλά και να προβάλλει το φυσικό περιβάλλον, μαζί με την πολιτιστική κληρονομιά, ως έναν οικονομικό πόρο, ο οποίος μπορεί να αποφέρει και οικονομικά οφέλη έμμεσα ή άμεσα, αναπτύσσοντας ενέργειες και δράσεις αειφόρου ανάπτυξης. Αυτή ακριβώς η διπλή στόχευση θα προδιαγράψει και τις ειδικές ομάδες κοινού, στις οποίες απευθύνεται το πρόγραμμα.

Τι εννοούμε με τον όρο Εcomuseum
Ο όρος Εcomuseum τον οποίο χρησιμοποιούμε ως τίτλο αυτής της δράσης, θα μπορούσαμε να πούμε ότι σημαίνει το μουσείο δίχως τείχη, που λειτουργεί στο πλαίσιο της κοινότητας και του περιβάλλοντος. Ριζικά διαφορετικό στην έννοια από το παραδοσιακό μουσείο, το ecomuseum εκτελεί τους στόχους του μέσα σε ένα εξ ολοκλήρου διαφορετικό πλαίσιο. Αν θελήσουμε να προσδιορίσουμε το ακριβές περιεχόμενο της έννοιας Ecomuseum, τότε θα πούμε ότι αυτό, θα πρέπει να πληρεί αθροιστικά, τις κατωτέρω τρεις προϋποθέσεις:

Η τοπική κληρονομιά που πρέπει να προστατεύεται και να παρουσιάζεται σε ένα ecomuseum δεν πρέπει αποτελείτε μόνο από αρχιτεκτονικές κατασκευές και αντικείμενα. Είναι η περιοχή με όλα τα συστατικά της: από τον γεωγραφικό χώρο, μέχρι τους κατοίκους της, με την αρχιτεκτονική, την ιστορική κληρονομιά, τις γεωργικές δραστηριότητες, τις τέχνες, τα έθιμα και τις παραδόσεις του. Αυτή η κληρονομιά πρέπει να προστατευθεί μέσα στο φυσικό της περιβάλλον. Επειδή είναι το αποτέλεσμα της ζωής, αυτή η κληρονομιά μπορεί να προστατευθεί και να παρουσιαστεί μόνο με τη συμβολή του τοπικού πληθυσμού.

Η πρόταση
Το ecomuseum Rodos, θα αποτελείται από ένα δίκτυο σημαντικών επισκέψιμων χώρων σε επτά χωριά της κεντροανατολικής πλευράς του νησιού, (με δυνατότητα επέκτασης και σε 4-5 διπλανά σε αυτά) και ποιο συγκεκριμένα στα: Μαλώνα, Μασαρη, Λάερμα, Απόλλωνα, Πλατάνια, Ελεούσα, Αρχίπολη. Μία ευρύτερη περιοχή που αφενός χαρακτηρίζεται από μεγάλο πλούτο σε φυσικά οικοσυστήματα αυτοτελούς μουσειακής υφής, καθώς και σε λαογραφικά και ιστορικά στοιχεία, και αφετέρου παρέχει μια πληθώρα θεμάτων που μπορούν να συνθέσουν και αναδείξουν ένα Ecomuseum και να αποτελέσουν αντικείμενα προβολής, προς τους επισκέπτες του.

Η πρόταση προβλέπει την δημιουργία στην περιοχή αυτή δράσεων μουσειολοκής διάρθρωσης, με βάση την αγροτική ζωή και παραγωγή αλλά και σεβασμό στον ιδιαίτερο χαρακτήρα των οικισμών που θα συμμετέχουν. Μία γενική εικόνα δράσεων μουσειολογικής διάρθρωσης, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν στοιχεία-εκθέματα του υπό δημιουργία ecomuseum Rodos, παρουσιάσθηκε στο 1ο Τοπικό συνέδριο μέσα από τις εισηγήσεις του Μητροπολίτη Ρόδου κκ Κύριλλου, των Πανεπιστημιακών κκ. Ευθύμη Λέκκα και Μανόλη Στεφανάκη, των επιστημόνων Δημήτρη Μελένου, Κωσταντινιάς Παπαστεργίου, Κατερίνας Γκόγκου και πολλών άλλων (αναλυτικότερα στοιχεία περιέχονται στα πρακτικά του συνεδρίου)

Μέσα από αυτά τα στοιχεία-εκθέματα, ο επισκέπτης αφενός θα μπορεί να γνωρίσει την αγροτική ιστορία, τον πολιτισμό και την κουλτούρα των χωριών της Ρόδου και αφετέρου θα συμβάλουν στην προώθηση μιας βιωματικής σχέσης των ανθρώπων με την πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής. Σταδιακά και κλιμακωτά, τα ποιοτικά προϊόντα της περιοχής που είναι η φύση και το τοπίο, τα αρχαιολογικά και πολιτιστικά μνημεία, τα χωριά, τα εργαστήρια παραγωγής προϊόντων και οι πολιτισμικές δραστηριότητες θα αναδειχτούν σε "αγαθά πολιτισμού" που θα προσφέρονται στους επισκέπτες της Ρόδου ως στοιχεία εμπλουτισμού του ως σήμερα τουριστικού μας προϊόντος της.

Σύμφωνα με την πρόταση όπως αυτή κατατέθηκε στο συνέδριο από τον κ Δημήτρη Κούκουλα, υιοθετήθηκε από τους εκπροσώπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α’ και Β’ βαθμού της Δωδεκανήσου και έγινε αποδεκτό να συμπεριληφθεί στα πορίσματα του, η κεντρική ιδέα της δημιουργίας του δικτύου για το "ταξίδι στο χώρο και το χρόνο στο περιβάλλον της Ρόδου", μπορεί να ολοκληρωθεί μέσα από έξι θεματικούς άξονες, κάθε ένας από τους οποίους αποτελείται από επιμέρους θεματικές ενότητες. Πιο συγκεκριμένα, το πρόγραμμα αυτό θα έχει τη μορφή δικτύου διαδρομών στο φυσικό περιβάλλον, μέσα από τις οποίες ο επισκέπτης θα έχει τη δυνατότητα να γνωρίσει το οικοσύστημα και την πολιτιστική ταυτότητα και κληρονομιά της περιοχής αυτής.

Οι διαδρομές αυτές (ενδεικτικά και όχι περιοριστικά) θα είναι:
Το δίκτυο της φύσης: Θα αφορά επισκέψεις αφενός σε αγροτικές καλλιέργειες (ελιάς, πορτοκαλεώνων, αμπελιών και άλλων προϊόντων) και αφετέρου σε δύσβατες ημιορεινές περιοχές. Με τον τρόπο αυτό θα αναβαθμισθούν και οι εναπομείνασες στην περιοχή αγροτικές καλλιέργειες και τοπική παραγωγή, η οποία με τον τρόπο αυτό μετατρέπεται και σε προϊόν πολιτισμού και τουρισμού.
Το δίκτυο των γλυκών και αλμυρών νερών: Περιλαμβάνει επισκέψεις στις πηγές και τους υδάτινους πόρους (φράγμα Γαδουρά , Επτά πηγές, Κόκκινο νερό, πηγές και κοίτες ποταμού Χα) ή στην θάλασσα (δέλτα ποταμών, Χαράκι, Αγάθη, Κόκκινη άμμος), και γνωριμία με το οικοσύστημα τους.
Το δίκτυο του φαγητού, του ποτού και της γιορτής: σε αυτό το δίκτυο σκοπός είναι αφενός να οργανωθούν επισκέψεις και τις τέσσερις εποχές του χρόνου, και αφετέρου να διατηρηθούν οι ρίζες των ανθρώπων που κατάγονται από τα χωριά αυτά, με τη γενέτειρά τους.
Το δίκτυο έργα και ημέρες: που σκοπεύει στην επίσκεψη σε χώρους παραγωγικών δραστηριοτήτων των κατοίκων (καλλιέργειες, ποιμνιοστάσια, τοπικά εργαστήρια κεραμικής, υφαντουργίας).
Το δίκτυο της ιστορίας: με επισκέψεις σε πολιτιστικά μνημεία (κάστρα, εκκλησιές/μοναστήρια, αρχαιολογικούς χώρους).
Το δίκτυο τέχνες και γράμματα: στοχεύει εκτός των τοπικών φεστιβάλ, που ήδη διοργανώνονται (θρησκευτικά πανηγύρια) να διοργανωθούν αντίστοιχες εκδηλώσεις και σε άλλες περιοχές με θέματα που θα προσελκύσουν ευρύτερες ομάδες επισκεπτών.

Οι φάσεις υλοποίησης της δράσης
Η δημιουργία του πάρκου φύσης Ecomuseum Rodos, περιλαμβάνει τις κάτωθι φάσεις:
Την καταγραφή του οικολογικού και πολιτιστικού "αποθέματος" της περιοχής παρέμβασης και την επιλογή μέσα από αυτό των φυσικών σταθμών των διαδρομών (αξιοθέατα, ιστορικά και πολιτιστικά μνημεία, καλλιέργειες-κτήματα κ.λ.π.).
Την ανάδειξη των σημείων αυτών με ήπιας μορφής παρεμβάσεις.
Την εξασφάλιση της προσπελασιμότητας σε αυτά (αναλόγως του χαρακτηρισμού του καθενός με βαθμό δυσκολίας).
Την εγκατάσταση κέντρων πληροφοριών info kiosk / πολυμεσικών σταθμών οργανωμένων σε δίκτυο, σε επιλεγμένα σημεία των διαδρομών (τουλάχιστον ένα σε κάθε δημοτικό διαμέρισμα που συμμετέχει στην δράση).
Προώθηση / προβολή των διαδρομών μέσω των ΜΜΕ και του διαδικτύου ). Οι πολυμεσικοί σταθμοί, πέραν του ότι θα προβάλουν συνεχώς την περιοχή στο διαδίκτυο, θα εξασφαλίζουν παράλληλα σε όλες τις παραγωγικές δυνάμεις της περιοχής, μια κοινή πλατφόρμα ηλεκτρονικού εμπορίου τουριστικών υπηρεσιών.

Στόχος
Ο στόχος που θα επιδιωχθεί μέσα από την δημιουργία του Ecomuseum Rodos, είναι η ενίσχυση των δράσεων του οικοτουρισμού με έμφαση στον αγροτουρισμό, και η συνολική τοπική περιφερειακή ανάπτυξη, που μπορεί να επιτευχθεί μέσα από την διασύνδεση του τουρισμού με το περιβάλλον και τον πολιτισμό.

Σκοπός
Κύριο σκοπό αποτελεί η ευαισθητοποίηση των κατοίκων της περιοχής, για να κατανοήσουν την ιδιαίτερη σημασία των σπάνιων φυσικών πόρων και η δυνατότητα που αυτοί έχουν να προσφέρουν οφέλη, τόσο για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων των περιοχών παρέμβασης, όσο και στις οικονομίες τους. Μαζί και η πληρέστερη, έγκυρη και αποτελεσματική ενημέρωση της κοινής γνώμης, των φορέων άσκησης πολιτικής καθώς και των φορέων που αναμένεται να ενεργοποιηθούν για την ενίσχυση της διαχείρισης του περιβάλλοντος και των άλλων φυσικών πόρων κατά τρόπο που να οδηγεί στην αειφορία.

Επιδίωξη αποτελεί η κατανόηση ότι το δίλημμα οικονομική ανάπτυξη ή προστασία περιβάλλοντος μπορεί να μην υφίσταται και ότι είναι δυνατόν ο αμοιβαίος σεβασμός να οδηγήσει στην συνύπαρξη και των δύο.

Αναμενόμενα αποτελέσματα
Με την ολοκλήρωση των σχεδιαζόμενων δράσεων και την δημιουργία του ανοικτού μουσείου φύσης ecomuseum Rodos, αναμένεται ότι:

Θα τονωθεί το ενδιαφέρον και η πεποίθηση των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής των χωριών της κεντροανατολικής Ρόδου, για την αξία της φυσικής τους κληρονομιάς, για τη σημασία της προστασίας των κοινών οικοσυστημάτων και της οικολογικής ισορροπίας αυτών, καθώς και για την αισθητική αξία του τοπίου και του φυσικού περιβάλλοντος των περιοχών.
Θα προβάλλονται η ιδέα και οι πρακτικές της βιώσιμης (αειφόρου) ανάπτυξης με την ευρεία έννοια του όρου, στοχεύοντας στην αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου με τη φυσική του κληρονομιά.
Θα υποστηρίζονται εκείνες οι επεμβάσεις που θα βελτιώσουν το περιβάλλον των οικισμών και που θα αποτρέψουν κάθε είδους περαιτέρω καταστροφές, παραποιήσεις και αλλοιώσεις του φυσικού περιβάλλοντος.
Θα συμβάλλει με κάθε νόμιμο μέσο στην προστασία και την ορθή διαχείριση της φυσικής και της ανθρωπογενούς κληρονομιάς, των χωριών αυτών.
Θα καλλιεργήσει περιβαλλοντική κουλτούρα και οικολογική συμπεριφορά στους πληθυσμούς που κατοικούν ή επισκέπτονται τις περιοχές χωροθέτησης του έργου.
Θα δημιουργηθεί ένα νέο τουριστικό προϊόν, ενταγμένο στην κατηγορία των τοπικών δράσεων εναλλακτικών (ή ειδικών ή συμπληρωματικών) μορφών τουρισμού.
Θα αμβλυνθεί η έντονη περιφερειακή ανισότητα στην ανάπτυξη, μεταξύ περιοχών μέσα στο ίδιο το νησί.

Επίλογος
«Η υλοποίηση της δράσης αυτής πέρα τις συμβολής της στην ποιοτική αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος της Ρόδου, μπορεί να αποτελέσει και την ελπίδα για την διατήρηση της φυσιογνωμίας των χωριών μας, της αυθεντικότητας των κατοίκων τους και της οικονομικής τους επιβίωσης. Μετά δε την εγκατάλειψη του αγροτικού τομέα και την μονοκαλλιέργεια στον τουρισμό, αποτελεί την μόνη πλέον δράση που μπορεί να αναζωογονήσει την αγροτική ύπαιθρο του νησιού της Ρόδου και να διασφαλίζει τη σύζευξη της ανάπτυξης με τη φυσική ομορφιά και την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου. Δράση που μπορεί να δημιουργήσει πρόσθετο εισόδημα για τον νέο αγρότη και γενικότερα για τις τοπικές κοινωνίες των ένδεκα χωριών και να αποτελέσει τον μοχλό για ανάπτυξη και της “άλλης Ρόδου” που χρόνια τώρα, βιώνει υπο-ανάπτυξη και έντονη σε σχέση με το τουριστικό τρίγωνο και τις άλλες τουριστικά ανεπτυγμένες περιοχές του νησιού, περιφερειακή ανισότητα.

Η πρόταση αυτή για να μπορέσει να υλοποιηθεί άμεσα, απαιτεί την συνδρομή, την της πολιτείας και της τοπικής αυτοδιοίκησης. Ευχή των συνέδρων είναι να αποτελέσει την πρώτη πιλοτική δράση αυτής της μορφής και κλίμακας, που η υλοποίηση της θα μπορούσε να αναπαραχθεί ως γενική ιδέα για ανάλογες δράσεις και στα άλλα νησιά της Δωδεκανήσου και του Αιγαίου.»

Τα παραπάνω εγράφησαν τον Δεκέμβριο του 2008. Από τότε μέχρι σήμερα κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι, το δημόσιο χρέος ξεπέρασε τα 300 δις ευρώ, πολλά φαγωθήκανε εδώ και εκεί, η χώρα χρεοκόπησε, το ΔΝΤ είναι εδώ…
Αυτοί που θα έπρεπε να ενεργήσουν, να συνδράμουν στην υλοποίηση του project, το πολιτικό προσωπικό της χώρας και της περιοχής , μόλις έφυγαν τα φώτα της τηλεόρασης, μας αντιμετώπισαν ως γραφικούς. Ως συνήθως!!!
Για αυτό και εμείς αποφασίσαμε πως δεν υπάρχει άλλος καιρός για χάσιμο μαζί τους. Αρχίζοντας δύο και πλέον χρόνια μετά και πάλι από την αρχή πειστήκαμε ότι πρέπει να το προσπαθήσουμε μόνοι μας.

Η ψυχή μας θα βρει την δύναμη για να το ολοκληρώσει.